ترخیص کالا از گمرک یکی از مهم‌ترین بخش‌های فرآیند تجارت خارجی است. هر کالایی که وارد یا صادر می‌شود، باید از مسیر قانونی گمرک عبور کند تا امکان ورود به بازار داخلی یا خروج از کشور را داشته باشد. آشنایی با مراحل ترخیص گمرک باعث می‌شود تاجران بتوانند با سرعت بیشتر، هزینه کمتر و ریسک پایین‌تر فعالیت کنند. در این مطلب گام‌به‌گام روند ترخیص کالا را بررسی می‌کنیم.
مرحله اول: آشنایی با قوانین و مقررات گمرکی
اولین قدم برای هر بازرگان، شناخت قوانین مربوط به واردات و صادرات است. برخی کالاها مشمول محدودیت یا ممنوعیت هستند و برای ترخیص آنها باید مجوزهای خاصی دریافت شود. همچنین تعرفه‌های گمرکی برای هر کالا متفاوت است و بی‌اطلاعی از این موارد ممکن است منجر به توقف کالا یا جریمه شود.
مرحله دوم: داشتن کارت بازرگانی
برای انجام هر نوع ترخیص رسمی، داشتن کارت بازرگانی الزامی است. این کارت توسط اتاق بازرگانی صادر می‌شود و به افراد حقیقی یا حقوقی امکان می‌دهد که کالاهای خود را از طریق گمرک ترخیص کنند. مدارکی مانند گواهی مالیاتی، مدارک شناسایی و گواهی عدم سوء پیشینه برای دریافت این کارت ضروری است.
مرحله سوم: تعیین کد تعرفه یا HS Code
هر کالای تجاری یک کد تعرفه گمرکی مخصوص دارد. این کد نشان‌دهنده نوع کالا، میزان حقوق ورودی و نیاز به مجوزهای خاص است. استفاده از HS Code باعث می‌شود فرآیند ثبت و شناسایی کالا در سامانه‌های گمرکی سریع‌تر انجام شود.
مرحله چهارم: اخذ مجوزهای مورد نیاز
بسته به نوع کالا، ممکن است برای ترخیص نیاز به مجوزهایی مانند گواهی بهداشت، مجوز استاندارد، قرنطینه یا مجوز وزارتخانه‌های مختلف داشته باشید. نداشتن این مدارک، باعث توقف کالا در گمرک می‌شود.
مرحله پنجم: ثبت اظهارنامه گمرکی
برای شروع فرآیند ترخیص، باید اطلاعات کالا را در سامانه EPL گمرک ایران ثبت کنید. در اظهارنامه مشخصاتی مانند نام فرستنده و گیرنده، نوع کالا، ارزش دلاری، وزن، کشور مبدأ و مقصد و شماره قبض انبار درج می‌شود. کوچک‌ترین اشتباه در این مرحله می‌تواند منجر به تأخیر یا جریمه گردد.
مرحله ششم: ارزیابی و بازرسی کالا
پس از ثبت اظهارنامه، مأموران گمرک اسناد را بررسی کرده و در صورت لزوم، کالا را به‌صورت فیزیکی کنترل می‌کنند. این ارزیابی برای تطبیق اظهارنامه با محموله و تعیین حقوق ورودی نهایی انجام می‌شود.
مرحله هفتم: پرداخت هزینه‌ها و عوارض گمرکی
صادرکننده یا واردکننده موظف است هزینه‌های مرتبط با ترخیص را پرداخت کند. این هزینه‌ها شامل حقوق گمرکی، هزینه انبارداری، خدمات گمرکی و مالیات‌های مربوطه است. پرداخت معمولاً از طریق درگاه‌های رسمی آنلاین انجام می‌شود.
مرحله هشتم: صدور پروانه ترخیص
پس از پرداخت هزینه‌ها و تکمیل بررسی‌ها، گمرک پروانه ترخیص صادر می‌کند. این سند به‌منزله اجازه قانونی خروج کالا از گمرک است و بدون آن امکان حمل کالا وجود ندارد.
مرحله نهم: بارگیری و صدور اسناد حمل
بعد از دریافت پروانه، کالا توسط شرکت‌های حمل‌ونقل بارگیری می‌شود و اسناد حمل مانند بارنامه دریایی، هوایی یا زمینی صادر می‌گردد. این اسناد برای انتقال کالا به مقصد نهایی ضروری هستند.
مرحله دهم: دریافت گواهی مبدأ
برای بسیاری از کالاها لازم است گواهی مبدأ از اتاق بازرگانی دریافت شود. این گواهی نشان می‌دهد کالا در ایران تولید شده و برای ترخیص در گمرک کشور مقصد اهمیت دارد.
مرحله یازدهم: ثبت آماری و تسویه مالی
پس از ترخیص، اطلاعات کالا در سامانه‌های مربوط ثبت آماری می‌شود. همچنین اگر کالا صادراتی باشد، تاجر باید نسبت به بازگشت ارز حاصل از صادرات طبق دستورالعمل بانک مرکزی اقدام کند.
مرحله دوازدهم: مستندسازی و گزارش‌گیری
آخرین بخش از مراحل ترخیص گمرک، تهیه گزارش و نگهداری اسناد مربوط به محموله است. این کار علاوه بر شفافیت مالی، به بازرگان کمک می‌کند در دفعات بعد روند سریع‌تر و دقیق‌تری داشته باشد.
جمع‌بندی
مراحل ترخیص گمرک شامل آشنایی با مقررات، دریافت کارت بازرگانی، تعیین کد تعرفه، اخذ مجوزها، ثبت اظهارنامه، ارزیابی کالا، پرداخت هزینه‌ها، دریافت پروانه ترخیص، بارگیری و صدور اسناد حمل، اخذ گواهی مبدأ، ثبت آماری و در نهایت مستندسازی است.
تسلط بر این مراحل، راه موفقیت هر تاجر در تجارت بین‌المللی را هموار می‌کند.
